Η Ελληνική Γλώσσα είναι πλούσια άρα και δύσκολη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην την χρησιμοποιούμε πάντα σωστά και να κάνουμε κάποια εκφραστικά και γραμματικά λάθη πολλές φορές. Σας παρουσιάζω εδώ δέκα συν ένα γλωσσικά λάθη που κάνουμε συχνά.
Τονισμός λέξεων «πώς» και «πως», «πού» και «που»
Γνωρίζουμε ότι οι μονοσύλλαβες λέξεις δεν τονίζονται, εκτός από κάποιες περιπτώσεις, εκείνες του «πώς» και του «πού». Πολλές φορές ξεχνάμε να τονίσουμε τις λέξεις αυτές, όταν αυτό είναι απαραίτητο. Όταν οι λέξεις «πώς» και «πού» παίρνουν τόνο, εισάγουν ευθείες αλλά και πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις. Λέμε για παράδειγμα «Πώς πέρασες;» αλλά και «Με ρώτησε πώς πέρασα», λέμε επίσης «Πού είσαι;» αλλά και «Με ρώτησε πού είμαι». Όταν η λέξη «πως» δεν τονίζεται, εισάγει δευτερεύουσα ειδική πρόταση, είναι, δηλαδή ισοδύναμη με το «ότι». Λέμε, δηλαδή «Πιστεύω πως αυτό δεν έπρεπε να συμβεί». Όταν η λέξη «που» δεν τονίζεται, εισάγει δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, είναι ισοδύναμη, δηλαδή με το «ο οποίος, η οποία, το οποίο». Συγκεκριμένα, αναφέρουμε «Έφαγα ένα κομμάτι τούρτα που την έφτιαξε η γυναίκα μου».
Συνίσταται και Συνιστάται
Οι λέξεις αυτές φαίνονται ίδιες αλλά δεν είναι. Είναι από εκείνες τις περιπτώσεις που η οξεία κάνει τη διαφορά και αλλάζει ολόκληρο το νόημα της λέξης. Η λέξη «συνίσταται» χρησιμοποιείται όταν θέλουμε να δηλώσουμε κάτι που βρίσκεται, δηλαδή αναφέρουμε ότι «Το πρόβλημα συνίσταται στο γεγονός ότι το παιδί δεν ακούει τους γονείς του». Η λέξη «συνιστάται» χρησιμοποιείται όταν θέλουμε να προτείνουμε κάτι, αναφέρουμε για παράδειγμα ότι «Η υγιεινή διατροφή συνιστάται από όλους τους διαιτολόγους».
Περισσότεροι από έναν
Σπανιότερα χρησιμοποιούμε την σωστή φράση «περισσότεροι από έναν» αλλά μετερχόμαστε την λανθασμένη φράση «περισσότεροι από ένας». Στον προφορικό λόγο τέτοια εκφραστικά λάθη είναι συχνό φαινόμενο.
Ο τόνος κατεβαίνει
Στα προπαροξύτονα αρσενικά και θηλυκά ουσιαστικά που λήγουν σε -ος, ο τόνος κατεβαίνει στη γενική και στην αιτιατική του πληθυντικού και στη γενική του ενικού. Λέμε, δηλαδή «ο άνθρωπος, του ανθρώπου, των ανθρώπων και τους ανθρώπους». Ακόμη, τα ουδέτερα προπαροξύτονα σε -ο, όπως το μυστήριο κατεβάζουν τον τόνο στη γενική του ενικού και του πληθυντικού. Στα πολυσύλλαβα ουσιαστικά, ωστόσο ο τόνος δεν κατεβαίνει. Τα προπαροξύτονα επίθετα διατηρούν τον τόνο που έχουν στην ονομαστική, αναφέρουμε για παράδειγμα «ο άρρωστος, του άρρωστου». Τέλος, στα θηλυκά σε -α και -η ο τόνος στη γενική του πληθυντικού κατεβαίνει στη λήγουσα, λέμε για παράδειγμα «η θάλασσα, των θαλασσών», βέβαια εξαιρούνται τα αρχαιόκλιτα ουσιαστικά, όπως «η σκέψη», που κάνει γενική με δύο τρόπους «της σκέψης και της σκέψεως».
Μετοχές του «είμαι»
Αυτές τις μετοχές, οι οποίες είναι οι «όντας, ούσα, ον», χρησιμοποιούνται πολλές φορές από εμάς λανθασμένα χωρίς να κάνουμε διάκριση του γένους. Αναφέρουμε, δηλαδή «Γνωρίζεις περισσότερα πράγματα όντας δασκάλα», όμως η πρόταση αυτή είναι λανθασμένη επειδή το θηλυκό γένος της μετοχής είναι «η ούσα» και όχι «ο όντας». Το σωστό σε αυτή την περίπτωση είναι «Γνωρίζεις περισσότερα πράγματα ούσα δασκάλα».
Πληροί
Τα ρήματα συνήθως γράφονται με -ει, όμως το ρήμα «πληρώ» είναι μία τρανταχτή εξαίρεση. Η σωστή εκδοχή του ρήματος αυτού δεν είναι «πληρεί» αλλά «πληροί», δηλαδή με -οι και αυτό συνέβη, διότι το ρήμα αυτό έχει διατηρήσει την αρχαιοελληνική του κατάληξη.
Συλλαβική αύξηση
Γνωρίζουμε ότι τα ρήματα που αρχίζουν από σύμφωνο, παίρνουν συλλαβική αύξηση στον παρατατικό και αόριστο. Για παράδειγμα το ρήμα «πιάνω» γίνεται «έπιανα και έπιασα». Η αύξηση αυτή χάνεται στην Υποτακτική και την Προστακτική αλλά εμείς πολλές φορές, όταν τα ρήματα είναι σύνθετα και παίρνουν στην Οριστική εσωτερική αύξηση, ξεχνάμε να την αφαιρέσουμε στις άλλες εγκλίσεις. Για παράδειγμα είναι λάθος να πούμε «επέλεξε» στην Προστακτική, εφόσον ο σωστός τύπος είναι «επίλεξε».
Χρονική αύξηση
Υπάρχει μια κατηγορία ρημάτων, η οποία παίρνει χρονική αύξηση, αλλάζει δηλαδή το φωνήεν με το οποίο ξεκινάνε τα ρήματα αυτής της κατηγορίας και γίνεται -η. Για παράδειγμα, λέμε στον ενεστώτα «αγγέλλω» και στον αόριστο λέμε «ήγγειλα». Όταν η αύξηση είναι χρονική και εσωτερική ξεχνάμε στην Οριστική να τρέψουμε το φωνήεν του ρήματος σε -η. Για παράδειγμα, αναφέρουμε τον λανθασμένο τύπο «παράγγειλα» στον αόριστο ενώ είναι «παρήγγειλα». Στην Προστακτική, επίσης είναι λανθασμένος ο τύπος «παρήγγειλε», επειδή εκείνη η έγκλιση μαζί με την Υποτακτική αύξηση δεν παίρνει. Ο σωστός τύπος στην Προστακτική είναι «παράγγειλε».
Ρήματα με δύο -λ
Υπάρχει μια κατηγορία ρημάτων με δύο -λ, όπως το αγγέλλω και το βάλλω. Τα θέματα των ρημάτων αυτών διαφοροποιούνται στους εξακολουθητικούς χρόνους και στους συνοπτικούς. Για παράδειγμα, στον ενεστώτα γράφουμε «βάλλω» και όχι «βάλω», στον παρατατικό γράφουμε «έβαλλα» και όχι «έβαλα» ενώ στον αόριστο γράφουμε «έβαλα» και όχι «έβαλλα».
Ζωντανή δοτική
Αν και η δοτική πτώση έχει καταργηθεί από τη νέα ελληνική, σε ορισμένες περιπτώσεις έχει επιβιώσει και για αυτό υποχρεωνόμαστε να τη χρησιμοποιήσουμε. Μία τέτοια τρανταχτή περίπτωση είναι η «Δόξα τω Θεώ», η οποία σημαίνει «Δόξα στον Θεό». Αντί για τη χρησιμοποίηση της δοτικής, μετέρχεται η αιτιατική, δηλαδή αναφέρουμε λανθασμένα «Δόξα τον Θεό». Έτερες περιπτώσεις που έχει επιβιώσει η δοτική σήμερα είναι οι «εν τω μεταξύ», «τοις εκατό», «τοις χιλίοις», «εν αγνοία» και άλλες. Στις δοτικές μάλιστα «τοις εκατό» και «τοις χιλίοις» λέμε λανθασμένα «της εκατό» και «της χιλίοις» αλλά οι τύποι αυτοί δεν υφίστανται στη νέα ελληνική.
«Καταρχήν» και «Καταρχάς»
Πιστεύουμε ότι αυτές οι δύο λέξεις έχουν την ίδια σημασία, όμως αυτό δεν ισχύει. Η λέξη «καταρχάς» δηλώνει χρονική σειρά. Για παράδειγμα, λέμε «Καταρχάς με πήρε τηλέφωνο και μετά απάντησα». Η λέξη «καταρχήν» σημαίνει «ως προς τα βασικά σημεία». Για παράδειγμα, αναφέρουμε «Καταρχήν για να συζητήσουμε, πρέπει να είμαστε ανοιχτοί και όχι δογματικοί».
Τελείωσα με το «καταρχήν» και το «καταρχάς»; Σχήμα οξύμωρο υποθέτω. Αυτά είναι δέκα συν ένα γλωσσικά λάθη που κάνουμε πολύ συχνά. Ελπίζω να βρήκατε χρήσιμο αυτό το άρθρο και να γνωρίσατε καλύτερα την ελληνική μας γλώσσα.
Τονισμός λέξεων «πώς» και «πως», «πού» και «που»
Γνωρίζουμε ότι οι μονοσύλλαβες λέξεις δεν τονίζονται, εκτός από κάποιες περιπτώσεις, εκείνες του «πώς» και του «πού». Πολλές φορές ξεχνάμε να τονίσουμε τις λέξεις αυτές, όταν αυτό είναι απαραίτητο. Όταν οι λέξεις «πώς» και «πού» παίρνουν τόνο, εισάγουν ευθείες αλλά και πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις. Λέμε για παράδειγμα «Πώς πέρασες;» αλλά και «Με ρώτησε πώς πέρασα», λέμε επίσης «Πού είσαι;» αλλά και «Με ρώτησε πού είμαι». Όταν η λέξη «πως» δεν τονίζεται, εισάγει δευτερεύουσα ειδική πρόταση, είναι, δηλαδή ισοδύναμη με το «ότι». Λέμε, δηλαδή «Πιστεύω πως αυτό δεν έπρεπε να συμβεί». Όταν η λέξη «που» δεν τονίζεται, εισάγει δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, είναι ισοδύναμη, δηλαδή με το «ο οποίος, η οποία, το οποίο». Συγκεκριμένα, αναφέρουμε «Έφαγα ένα κομμάτι τούρτα που την έφτιαξε η γυναίκα μου».
Συνίσταται και Συνιστάται
Οι λέξεις αυτές φαίνονται ίδιες αλλά δεν είναι. Είναι από εκείνες τις περιπτώσεις που η οξεία κάνει τη διαφορά και αλλάζει ολόκληρο το νόημα της λέξης. Η λέξη «συνίσταται» χρησιμοποιείται όταν θέλουμε να δηλώσουμε κάτι που βρίσκεται, δηλαδή αναφέρουμε ότι «Το πρόβλημα συνίσταται στο γεγονός ότι το παιδί δεν ακούει τους γονείς του». Η λέξη «συνιστάται» χρησιμοποιείται όταν θέλουμε να προτείνουμε κάτι, αναφέρουμε για παράδειγμα ότι «Η υγιεινή διατροφή συνιστάται από όλους τους διαιτολόγους».
Περισσότεροι από έναν
Σπανιότερα χρησιμοποιούμε την σωστή φράση «περισσότεροι από έναν» αλλά μετερχόμαστε την λανθασμένη φράση «περισσότεροι από ένας». Στον προφορικό λόγο τέτοια εκφραστικά λάθη είναι συχνό φαινόμενο.
Ο τόνος κατεβαίνει
Στα προπαροξύτονα αρσενικά και θηλυκά ουσιαστικά που λήγουν σε -ος, ο τόνος κατεβαίνει στη γενική και στην αιτιατική του πληθυντικού και στη γενική του ενικού. Λέμε, δηλαδή «ο άνθρωπος, του ανθρώπου, των ανθρώπων και τους ανθρώπους». Ακόμη, τα ουδέτερα προπαροξύτονα σε -ο, όπως το μυστήριο κατεβάζουν τον τόνο στη γενική του ενικού και του πληθυντικού. Στα πολυσύλλαβα ουσιαστικά, ωστόσο ο τόνος δεν κατεβαίνει. Τα προπαροξύτονα επίθετα διατηρούν τον τόνο που έχουν στην ονομαστική, αναφέρουμε για παράδειγμα «ο άρρωστος, του άρρωστου». Τέλος, στα θηλυκά σε -α και -η ο τόνος στη γενική του πληθυντικού κατεβαίνει στη λήγουσα, λέμε για παράδειγμα «η θάλασσα, των θαλασσών», βέβαια εξαιρούνται τα αρχαιόκλιτα ουσιαστικά, όπως «η σκέψη», που κάνει γενική με δύο τρόπους «της σκέψης και της σκέψεως».
Μετοχές του «είμαι»
Αυτές τις μετοχές, οι οποίες είναι οι «όντας, ούσα, ον», χρησιμοποιούνται πολλές φορές από εμάς λανθασμένα χωρίς να κάνουμε διάκριση του γένους. Αναφέρουμε, δηλαδή «Γνωρίζεις περισσότερα πράγματα όντας δασκάλα», όμως η πρόταση αυτή είναι λανθασμένη επειδή το θηλυκό γένος της μετοχής είναι «η ούσα» και όχι «ο όντας». Το σωστό σε αυτή την περίπτωση είναι «Γνωρίζεις περισσότερα πράγματα ούσα δασκάλα».
Πληροί
Τα ρήματα συνήθως γράφονται με -ει, όμως το ρήμα «πληρώ» είναι μία τρανταχτή εξαίρεση. Η σωστή εκδοχή του ρήματος αυτού δεν είναι «πληρεί» αλλά «πληροί», δηλαδή με -οι και αυτό συνέβη, διότι το ρήμα αυτό έχει διατηρήσει την αρχαιοελληνική του κατάληξη.
Συλλαβική αύξηση
Γνωρίζουμε ότι τα ρήματα που αρχίζουν από σύμφωνο, παίρνουν συλλαβική αύξηση στον παρατατικό και αόριστο. Για παράδειγμα το ρήμα «πιάνω» γίνεται «έπιανα και έπιασα». Η αύξηση αυτή χάνεται στην Υποτακτική και την Προστακτική αλλά εμείς πολλές φορές, όταν τα ρήματα είναι σύνθετα και παίρνουν στην Οριστική εσωτερική αύξηση, ξεχνάμε να την αφαιρέσουμε στις άλλες εγκλίσεις. Για παράδειγμα είναι λάθος να πούμε «επέλεξε» στην Προστακτική, εφόσον ο σωστός τύπος είναι «επίλεξε».
Χρονική αύξηση
Υπάρχει μια κατηγορία ρημάτων, η οποία παίρνει χρονική αύξηση, αλλάζει δηλαδή το φωνήεν με το οποίο ξεκινάνε τα ρήματα αυτής της κατηγορίας και γίνεται -η. Για παράδειγμα, λέμε στον ενεστώτα «αγγέλλω» και στον αόριστο λέμε «ήγγειλα». Όταν η αύξηση είναι χρονική και εσωτερική ξεχνάμε στην Οριστική να τρέψουμε το φωνήεν του ρήματος σε -η. Για παράδειγμα, αναφέρουμε τον λανθασμένο τύπο «παράγγειλα» στον αόριστο ενώ είναι «παρήγγειλα». Στην Προστακτική, επίσης είναι λανθασμένος ο τύπος «παρήγγειλε», επειδή εκείνη η έγκλιση μαζί με την Υποτακτική αύξηση δεν παίρνει. Ο σωστός τύπος στην Προστακτική είναι «παράγγειλε».
Ρήματα με δύο -λ
Υπάρχει μια κατηγορία ρημάτων με δύο -λ, όπως το αγγέλλω και το βάλλω. Τα θέματα των ρημάτων αυτών διαφοροποιούνται στους εξακολουθητικούς χρόνους και στους συνοπτικούς. Για παράδειγμα, στον ενεστώτα γράφουμε «βάλλω» και όχι «βάλω», στον παρατατικό γράφουμε «έβαλλα» και όχι «έβαλα» ενώ στον αόριστο γράφουμε «έβαλα» και όχι «έβαλλα».
Ζωντανή δοτική
Αν και η δοτική πτώση έχει καταργηθεί από τη νέα ελληνική, σε ορισμένες περιπτώσεις έχει επιβιώσει και για αυτό υποχρεωνόμαστε να τη χρησιμοποιήσουμε. Μία τέτοια τρανταχτή περίπτωση είναι η «Δόξα τω Θεώ», η οποία σημαίνει «Δόξα στον Θεό». Αντί για τη χρησιμοποίηση της δοτικής, μετέρχεται η αιτιατική, δηλαδή αναφέρουμε λανθασμένα «Δόξα τον Θεό». Έτερες περιπτώσεις που έχει επιβιώσει η δοτική σήμερα είναι οι «εν τω μεταξύ», «τοις εκατό», «τοις χιλίοις», «εν αγνοία» και άλλες. Στις δοτικές μάλιστα «τοις εκατό» και «τοις χιλίοις» λέμε λανθασμένα «της εκατό» και «της χιλίοις» αλλά οι τύποι αυτοί δεν υφίστανται στη νέα ελληνική.
«Καταρχήν» και «Καταρχάς»
Πιστεύουμε ότι αυτές οι δύο λέξεις έχουν την ίδια σημασία, όμως αυτό δεν ισχύει. Η λέξη «καταρχάς» δηλώνει χρονική σειρά. Για παράδειγμα, λέμε «Καταρχάς με πήρε τηλέφωνο και μετά απάντησα». Η λέξη «καταρχήν» σημαίνει «ως προς τα βασικά σημεία». Για παράδειγμα, αναφέρουμε «Καταρχήν για να συζητήσουμε, πρέπει να είμαστε ανοιχτοί και όχι δογματικοί».
Τελείωσα με το «καταρχήν» και το «καταρχάς»; Σχήμα οξύμωρο υποθέτω. Αυτά είναι δέκα συν ένα γλωσσικά λάθη που κάνουμε πολύ συχνά. Ελπίζω να βρήκατε χρήσιμο αυτό το άρθρο και να γνωρίσατε καλύτερα την ελληνική μας γλώσσα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου